Wat is een ras eigenlijk?
Een ras is een variëteit van een gedomesticeerde diersoort die ontstaan is door menselijke selectie op bepaalde kenmerken. Een ras bestaat dus uit een groep individuen die van een andere groep te onderscheiden is door een aantal lichamelijke en erfelijke eigenschappen. Veel rassen komen voort uit andere rassen, bijvoorbeeld door het kruisen van rassen onderling. Maar ook als er een spontane genmutatie heeft plaatsgevonden die voor een nieuw kenmerk zorgt, kan men dat een nieuw ras noemen.
Soms is ook sprake van een ‘erkend’ ras. Dit wil zeggen dat er binnen een groep mensen of een vereniging een overeenkomst is dat een groep dieren inderdaad aan de voorwaarden voldoet om als ‘ras’ beschouwd te worden. De voorwaarden hiervoor verschillen vaak van vereniging tot vereniging, zodat het kan voorkomen dat sommige organisaties een ras wel erkennen, terwijl andere dat niet doen. Daarom kan het zo zijn dat een ras in Amerika wel erkend is, maar in Europa niet.
Nu we weten wat een ras is, is de vraag hoe de verschillende kattenrassen zijn ontstaan. Daarvoor moeten we gaan kijken naar de voorouders van onze katten.
Fase 1: De verspreiding van de kat
De kat als gedomesticeerde diersoort is zo’n 10.000 jaar geleden ontstaan in het Midden Oosten doordat onze voorouders aan landbouw gingen doen (zie ‘de oorsprong van de kat’). Met de verspreiding van de landbouw begon ook het oprukken van de kat als ongedierte-bestrijder. Toen de export van graan vanuit het Midden Oosten naar Griekenland en Europa ongeveer 2500 jaar geleden zijn vlucht nam, kon het haast niet anders of de kat moet aan boord zijn geweest van de handelsschepen. Zo’n 2000 jaar geleden kwam de kat dan via handelsroutes ook aan in India. De Amerikaanse katten zijn mogelijk met Christopher Columbus of andere pioniers uit Europa meegekomen en hebben zo de genetische basis gevormd van de Amerikaanse rassen. In Australië is de huiskat in 1600 aangekomen, samen met de ontdekkingsreizigers.
Fase 2: Het ontstaan van rassen
Doordat het aantal katten dat via de handelsroutes in het Verre Oosten was geraakt heel beperkt was, ontstonden er kleine geïsoleerde groepen Oosterse gedomesticeerde katten. Door het proces van genetische drift kregen de nakomelingen van deze geïsoleerde groepjes soms bijzondere kenmerken. Zo zijn de eerste rassen daar ontstaan: de Korat, de Siamees en de Heilige Birmaan. Professor Leslie Lyons vond met haar DNA onderzoek bewijs dat er met de Oosterse en Europese gedomesticeerde kat al 700 jaar selectief gefokt is. Ondanks dat mensen dus een rol kunnen hebben gespeeld in het ontstaan van de Oosterse rassen, is het fokken met rassen iets van de laatste tijd. De meeste rassen zijn de laatste 150 jaar ontwikkeld, vooral in Europa en Amerika. Pas in 1871, toen de eerste kattenshow in Londen plaats vond, begon het fokken in Engeland populairder te worden.
Raskatten worden bijna uitsluitend gefokt om het uiterlijk en niet om kwaliteiten die mensen van pas kunnen komen, zoals bijvoorbeeld het hoeden van schapen bij honden. Dit is sterk in contrast met hoe de andere gedomesticeerde dieren duizenden jaren selectie hebben ondergaan op gedrag, productiekwaliteit of uithoudingsvermogen. In tegenstelling tot vachtkleur en dergelijke waarbij slechts een dozijn genen een rol spelen, zijn deze nuttige kwaliteiten niet door één enkel gen bepaald, maar komen er complexe gen-interacties bij kijken.
De raskatten
Er bestaan momenteel zo’n 80 rassen, waarvan er in 2009 slechts ca. 41 door de Amerikaanse ‘Cat Fanciers Association’ werden erkend. Van deze 41 rassen zijn er 16 “natuurrassen” (vetgedrukt in het rasoverzicht), van welke wordt verondersteld dat ze in een bepaalde regio ontwikkeld zijn zonder tussenkomst van de mens. De overige 25 rassen zijn de laatste 50 jaar ontwikkeld en zijn simpel enkele gen-varianten die afstammen van natuurrassen. Ze verschillen er dus slechts van in kleur of vachtlengte. De onderstaande lijst geeft een overzicht van de meeste kattenrassen en de basisrassen waaruit ze zijn ontstaan.
Ras |
Ingekruiste rassen/ basisrassen |
| Abessijn | Oosters Korthaar, Brits korthaar , Siamees |
| Amerikaanse korthaar | Komt van nature voor |
| Asian | Burmees, Chinchilla Pers |
| Bombay | American Shorthair, Brits Korthaar, Burmees |
| Balinees | Siamees |
| Bengaal | Abessijn, Bengaalse Tijgerkat, Burmees, Egyptische Mau, Huiskat, Ocicat |
| Heilige Birmaan | Pers, Siamees |
| Blauwe Rus | Brits Korthaar, Siamees |
| Brits Korthaar | Chartreux, Huiskat, Pers |
| Burmees | Siamees |
| Burmilla | Burmees, Chinchilla Pers |
| Chartreux | Europese vasteland |
| Cornish Rex | American Shorthair, Brits Korthaar, Blauwe Rus, Burmees, Havana Brown, Siamees |
| Devon Rex | American Shorthair, Brits Korthaar, Siamees, Pers |
| Egeïsche kat | Komt van nature voor |
| Egyptische Mau | Europees |
| Exotic | American Shortair, Pers |
| Pers | Turks Angora, Engelse langhaarkatten |
| Chinchilla Pers | Turks Angora, Engelse langhaarkatten |
| Japanse Bobtail | Europees |
| Korat | Komt van nature voor |
| La Perm | Huiskat, Ocikat |
| Maine Coon | Komt van nature voor, Langharige huiskat, pers |
| Manx | Europees Korthaar |
| Noorse Boskat | Komt van nature voor |
| Ocicat | Abessijn, Siamees |
| Oosters Korthaar | Komt van nature voor, American Shorthair, Brits Korthaar, Europees Korthaar, Siamees |
| Oosters Langhaar | Oosters Korthaar, Balinees |
| Mandarin | z. Oosters Langhaar; naam van de Oosters Langhaar in de Verenigde Staten |
| Siamees | Oosters Korthaar |
| Somali | Langharige abbesijn |
| Ragdoll | Burmees, Heilige Birmaan, Pers |
| Scottish Fold | American Shorthair, Brits Korthaar, Huiskat |
| Sibeer | Komt van nature voor |
| Singapura | Aziatisch en Europees |
| Turkse Angora | Komt van nature voor |
| Turkse Van | Komt van nature voor |
Huiskat: bastaard, of HTK.